Gezginin Anı Defterinden Mostar
Etrafı dağlarla çevrili, hızlı akan Neretva Nehri’nin vadisinde taşların üzerine kurulu bir şehir: Mostar. Bosna-Hersek Cumhuriyeti’nin Hersek bölgesinde yer alan ve bölgenin başkenti olan bu kent, tarihi boyunca köprüsüyle anılan bir sembol haline gelmiştir.
Mostar’ın geçmişi 15. yüzyıla kadar uzanır. 1474 yılında küçük bir yerleşim yeri olarak kayıtlara geçen şehir, yıllar içinde büyüyerek bir ticaret ve kültür merkezi haline gelmiştir. 1631 yılına ait belgelerde Mostar’da 24 mahalle ve 22 caminin bulunduğu belirtilmektedir. Ancak kentin asıl kimliğini şekillendiren yapı, Mostar Köprüsü oldu.
Kanuni Sultan Süleyman ve Mostar Köprüsü
Neretva Nehri’nin sağında ve solunda gelişen kent, iki yakasını birleştiren eski ahşap köprüyle yetinemedi. Kanuni Sultan Süleyman, Mimar Sinan’ın öğrencisi Mimar Hayrettin’e taş bir köprü yapılmasını emretti. Ancak 50 metreden geniş bir nehir üzerine tek kemerli bir köprü inşa etmek büyük bir mühendislik zorluğu içeriyordu.
İlk denemelerde köprünün taşları nehre düştü ve yapımı başarısız oldu. Kanuni’nin sert uyarısıyla karşılaşan Mimar Hayrettin, köprü kemerinin taşlarını birleştiren kurşun destekleme yöntemiyle başarılı bir tasarım ortaya koydu. 1556 yılında tamamlanan köprü, 29 metre uzunluğunda, 4.5 metre genişliğinde ve sudan 21 metre yükseklikte kaydedildi.
Ancak Mimar Hayrettin, köprünün yıkılmasından korktuğu için ortadan kayboldu. Yıllarca gönderdiği adamlarla köprünün sağlamlığını kontrol etti. 437 yıl boyunca ayakta kalan bu görkemli yapı, 1993 yılında Bosna Savaşı sırasında Hırvat ordusu tarafından bombalanarak yıkıldı. Taşları ve kemerleri Neretva Nehri’ne düştü.
Mostar Köprüsü’nün Yeniden Doğuşu
Türkiye Cumhuriyeti, Mostar Köprüsü’nü aslına uygun biçimde yeniden inşa etmek için devreye girdi. 2001 yılında tamamlanan restorasyon sürecinde, nehre dökülen taşların yüzde 30’u geri kullanılarak köprünün otantik yapısı korundu.
Mostar, kuzeyden Adriyatik Denizi’ne giden tarihi kervan yollarının önemli duraklarından biri olduğu için tarih boyunca ticaretin ve kültürün merkezi oldu. Günümüzde 110 bin nüfuslu şehirde, Mostar Köprüsü’nün iki yakasında kentin kalbi atmaya devam ediyor.
Köprünün çevresinde küçük dükkanlardan oluşan tarihi çarşı, taş sokaklarıyla geçmişin izlerini günümüze taşıyor. Özellikle çarşının “kedi kafalı taşlarla” döşenmiş yolları, bölgenin kendine has dokusunu yansıtıyor.
İlkbahar ve yaz aylarında cesaret yarışına katılan gençlerin köprü üzerinden Neretva Nehri’ne atladıklarını görmek mümkün. Mostar’da Osmanlı mimarisinin ve kültürünün izleri hâlâ silinmemiş şekilde varlığını sürdürüyor.
Gezginlerin unutulmaz anılar biriktirdiği, taşlarla bezeli Mostar, tarih boyunca ayakta kalmayı başaran bir şehir olarak Balkanların simgesi olmaya devam ediyor.
