Konu: Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu
Dr. Öğr. Üyesi Girayalp Karakuş
Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurulduğu tarihten beri yapmak istediği en önemli devrimlerden birisi de “Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu” idi. Bizzat Atatürk ve silah arkadaşları tarımın gelişmesi açısından bu konuyu milli mesele hâline getirmişti. Bu konu ile alakalı iki görüş ayrılığı vardı: Birincisi; büyük toprak sahiplerinden fazla malları alınacak ve topraksız köylüye dağıtılacaktı. İkincisi ise toprağı parçalamak verimliliği azaltacağı için toprak dağıtımı olmamalıdır. Statüko devam etmelidir. Adnan Menderes’e göre zaten Türkiye’de büyük toprak sahipliği de yoktur. Oysa Adnan Menderes ve Emin Sazak gibi kişiler büyük toprak sahipleri idi. Meselemize dönersek birinci görüş daha mantıklı. Neden diyeceksiniz? Çünkü 1945’te kabul edilen Çiftçiyi Topraklandırma Kanuna göre; dağıtılan toprakların köylüler tarafından işletilmesi zorunludur dolayısıyla üretim zorunlu olduğu için verimliliğin düşmesi de söz konusu olmayacaktı. 1945 yılından önce de bu konu defalarca gündeme gelmiştir. Atatürk ve İnönü hatta siyasal İslamcıların jandarma Recep Peker diye aşağıladıkları insan bile parti programlarında ve meclis kürsülerinde Çiftçiyi topraklandırmak için mücadele etmiştir. Dileyen Zabıt Ceridelerine bakabilir. Hatta Mehmet Kayıran-Mustafa Yahya Metintaş’ın 1945 Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu ve Uygulanması adlı makalesi okunabilir. 1929, 1930, 1934, 1936, 1937 vd (2) yıllarda bu konu bizzat Atatürk ve arkadaşları tarafından gündeme alınmış ancak Türkiye’deki feodal baskı grupları bu kanunun çıkmasına engel olmuşlardır. Baskı yapanlardan birisi de Adnan Menderes’tir. Eğer Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu ve Köy Enstitüleri projesi başarılı olsaydı bugün belki de Kürt sorunundan bahsediyor olmayacaktık. Bütün engellemelere rağmen 1945 yılında bu kanun meclisten geçti. Ancak engellemeler neticesinde Kayıran-Metintaş’ın ifadesiyle: “Küçük ve verimsiz toprak sahibi çiftçi sayısı artmıştır. İşletme büyüklükleri açısından verimli olmayan bölünmeler toprakların kiralama veya satış yoluyla varlıklı arazi sahiplerinin eline geçmesine imkân vermiş, amacın neredeyse tam tersi hâsıl olmuştur. Sonuç olarak, ÇTK, özünde haklı ve içerik olarak doğru, ama yeterli fonlarla ve ek yasal düzenlemelerle desteklenmediğinden uygulamada yararsız kalmış; Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) iktidarının iktisadi, siyasi ve sosyal açıdan beklentilerini de karşılayamamıştır. Bu kanun büyük toprak sahiplerini tedirgin etmiş, parti içindeki muhalefeti güçlendirmiş ve Demokrat Parti (DP)’nin kurulmasına yol açan faktörlerden biri olarak da tarihe geçmiştir.” (3)
Bu kanunun pratiğe dökülmesinin engellenmesinin yanında siyasi sonuçları da olmuştur. Adnan Menderes, Celal Bayar, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü gibi küçük burjuva ya da toprak sahipleri partiyi ikiye bölmüştür. Bu grup siyasi tarihimizde “Dörtlü Takrir” adı verilen önergeyi sunduktan sonra Demokrat Parti’yi kurmuşlardır. Sonrasında tarihin garip cilvesi önce solculara yaklaşmışlar sonra da muhafazakâr köylü kitleye hitap etmek için popülist söylemler gerçekleştirmişlerdir. Son kertede Demokrat Parti ile birlikte Cumhuriyetin karşısında yer alan kitleler cesaret kazanarak sürekli olarak Cumhuriyet kazanımlarını yok saymışlardır. Cahil kitleler ise sınıfsal düşmanları ile işbirliği yaparak büyük toprak sahibi Adnan Menderes’i İslam’ın kurtarıcısı gibi kabul etmiştir. Oysa kurtarılması gereken bir din yoktu. İslam’ın millileştirilmesi meselesi vardı ama toplum olarak ne yazık ki Atatürk’ün yapmak istedikleri tarikatlar, cemaatler, büyük toprak sahipleri vs yüzünden halka anlatılamadı. Dönem itibariyle iletişim imkânlarının da kısıtlı olması nedeniyle Atatürk devrimleri sınırlı bir çevrede idrak edilebildi.
Kaynakça
1) Mehmet Kayıran-Mustafa Yahya Metintaş, “1945 Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu ve Uygulanması”, KSBD, C. 10, S. 19, Sonbahar 2018, s. 647-666
2) Ayrıntılı bilgi için Bkz. Erdal İnce, Türk Siyasal Yaşamında Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu, Libra Kitap, İstanbul, 2009, s. 31-38.
3) Kayıran- Metintaş, “1945 Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu ve Uygulanması”, s. 647-666
