Haber: Cevat Baran Çaydaş – Zonguldak
Geleneksel basın ve görsel medya, dijitalleşme ile birlikte yerini internet sayfalarına bırakırken her geçen gün yenileniyor ve değişiyor. Bu değişim medyanın yeni pratiklerini de zaman zaman sorgulatıyor. Değişmeyen durum ise basında ve görsel medyada kadın gazetecilerin cinsiyet eşitsizliği temelli sorunlarla hala karşı karşıya kalması. “İş bulmakta zorlandınız mı? Bir kadın gazeteci olarak sırf cinsiyetinden kaynaklı ne gibi sorunlar yaşar? Bu gibi sorunların önüne nasıl geçilebilir?” sorularını yönelttiğimiz kadın gazeteciler, çalışma hayatının pek çok aşamasında cinsiyet eşitsizliği temelli ayrımcılığa maruz kaldıklarını dile getirdi.
Medyada cinsiyet ayrımcılığı
Kimliğini ve çalıştığı kurumu saklı tutan E.Ş., özel bir haber ajansında muhabirlik görevi yürütüyor ve medya sektöründe iş bulma konusunda bir iletişim fakültesi mezunu olarak zorlandığını dile getiriyor. Geçmişe oranla kadınların medyada konumunun artık daha iyi olduğunu söyleyen E.Ş., “Kadınların sektörde istihdam sorununun günümüzde iyileştirilmeye çalışıldığını görüyorum. Eskiye nazaran kadınlar medyada daha fazla yer alabiliyor, erkeklerle eşit şekilde sahada çalışabiliyor” diyor ve ekliyor: “Fakat bazen cinsiyet faktörünün ön plana çıktığı durumlar olabiliyor. Sektöre baktığımızda tehlikeli işlerde ya da gece çalışmalarında genellikle erkek gazetecilerin tercih edildiğini, onlara bu fırsatın daha çok verildiğini düşünüyorum. Her kurum için geçerli olmamakla birlikte durum şimdilik bu şekilde ilerliyor. Bazen bu durum tersine dönebiliyor, bazı durumlarda erkeklerden ziyade kadınlara öncelik veriliyor. Türkiye’de tam olarak aşılamayan cinsiyet ayrımcılığı her sektörde olduğu gibi medyaya da yansıyor.”
Cinsiyetçi kalıplar aşılamadı
Kadın olduğu için iş ortamından çok dışarıda cinsiyet ayrımcılığı, sözlü ve fiziksel taciz gibi durumlara maruz kaldığını belirten E.Ş. “Haber aşaması çok yönlü olduğu için üretim kısmında birçok kişiyle irtibat halinde olmanız gerekiyor. Bu noktada sokağa da çıkıyorsunuz, her görevde bulunabiliyor, herkesle görüşebiliyorsunuz. Ancak hala, ‘Kadın öğretmen olmalı, kadın memur olmalı, kadının işe gidiş geliş saati belli olmalı’ gibi cinsiyetçi kalıplar ülkemizde birçok kişi tarafından aşılamadı. Biz, sektördeki diğer kadın arkadaşlarımızla çoğu zaman yaptığımız işin saatinin olmaması ve standart işlere benzememesi yüzünden insanların beyinlerindeki kalıplaşmış ifadelere maruz kalıyoruz” diyor.
Erkeklerle eşit olarak görülmüyor
Gerçek Gündem’de editörlük yapan Merve Çoban, Türkiye’de kadınların medya alanındaki istihdamına iyimser yaklaşmıyor:
“Muhalif medyada yer alan bazı kurumlar dışında iş bulmamız bir kenarda dursun, cinsiyetimizden dolayı yaptığımız iş mesleğin kriterleri çerçevesinde de değerlendirilmiyor. Tüm bu koşullarda, kadınlar kolay kolay iş bulamıyor, meslek tartısında erkeklerle eşit biçimde değerlendirilmiyor. Türkiye şartlarında görece şanslı olan azınlığın içinde bulunuyoruz bizler de. Bu şanslı azınlık için ise çalışılabilecekleri yerler tüm bu koşullarda sınırlı. Çünkü kadın olmamızın yanına bir de toplum yararına gazetecilik yapma isteğinin dayanılmaz ağırlığı ekleniyor.”
Görev paylaşımında eşitsizlik
“Türkiye’de medyanın tarihi erkeklerden ibaret. Kadınların çalışmasının dahi erkek iznine bağlı olduğu bir dönemde kurumsallaşan medyanın toplumun aydınlık yüzü olması beklenemez” görüşünü savunan Çoban, şunları söyledi:
“Yazılı tarih boyunca erkeklere ait görülen, doğaya ait dişil sembolleri şeytanlaştıran bir uygarlıkta kadınların işçi olarak yer bulması, ihtiyaç sonucu ortaya çıktı. Bu koşullarda zihin emeği verilen bir meslekte kadınların yer bulması 20. Yüzyıla ait bir olgu. Erkek egemenliği altındaki bir sektörde erkekleşmeden var olabilme fırsatını ancak son 10 yılda elde edebildik kadınlar olarak. Bu da genellenebilecek bir olgu değil. Televizyonlardaki tartışma programlarında ya da gazetelerde köşe yazarları listesinde pek çok kurumda hala ‘bir kadın da görünsün’ şiarıyla kadınlara yer veriliyor. Burada sadece rakamlar esas alınıyor. Ancak bu sadece medyaya indirgenecek bir sorun değil, toplumun kimi kesimlerinde hala kadınların görünürlüğü, ekonomik özgürlüğe sahip olması yadırganıyor. Gazetecilik milyonlarca kişi tarafından kadınlara uygun bir meslek olarak görülmüyor.”
Çoban, ayrıca gazeteciliğin topluma göre daha ‘riskli’ kısımlarının Türkiye medyasında erkeklere layık bir alan olarak görüldüğünü, kadınların naifliği üzerine yaratılan söylemlerle cinsiyetlerine göre görevlendirildiğini ve yeteneklerinin çoğu kez görmezden gelindiğini sözlerine ekledi.
Önüne nasıl geçilebilir?
“Kadın gazetecilerin çalışma hayatında maruz kaldığı cinsiyet eşitsizliği temelli sorunların önüne sizce nasıl geçilebilir?” sorumuza E.Ş. şöyle yanıt verdi:
“Bu durumun tam olarak değişmesi için ülke içinde büyük yenileşmelere gidilmelidir. Kadınların da ‘tehlikeli’ görülen, öyle olduğu bilinen, sıkıntılı olabilecek durumlarda ya da gece mesaisi gibi işlerde çalışabileceği herkes tarafından normal kabul edilmelidir. Ataerkil sistemden gelen algının kırılması, kadınları sektörde daha görünür kılacak ve işlerini şevkle yapmalarını sağlayacak bir adım olacaktır.”
Çoban ise aynı konuda şunu söyledi:
“Önce kendimizi insan ve birey olarak kabul etmeli, ardından tüm medyada ses getirecek farkındalıklarla toplum için bu eşitliği normalleştirmeliyiz. Kendi mahallemizde yapacağımız çevrimiçi manifestolar, farkındalığa sahip kurumların gerçekleştireceği değişiklikler sadece birkaç kişinin konfor alanını genişletecek ve zihinsel mastürbasyondan öteye gitmeyecek. Yıllardır bu nedenle ‘eşit iş, eşit ücret’ mücadelesinde bir arpa boyu yol alamadık. Kendi mahallemizden ve konfor alanımızdan çıkmak zorundayız ki nesiller boyu artarak devam edecek kazanımlar gerçekleştirebilelim ve son yıllarda olduğu gibi geçmişte elde ettiğimiz kazanımları kaybetmeyelim.”
