|
Getting your Trinity Audio player ready... |
Türk dünyasının önemli yazarlarından olan Cengiz Aytmatov Kırgız asıllıdır.
12 Aralık 1928 tarihinde Kırgızistan’ın Talas Eyaletine bağlı Şeker Köyünde doğmuş olup, 10 Haziran 2008 tarihinde, böbrek yetmezliğinden, Almanya’nın Nürnberg kentinde hayatını kaybetti.
Biz de edebiyat dünyasının önemli simalarından olan Cengiz Aytmatov’u 24 Kasım 1998 günü Hamburg’da tanıma ve kendisi ile sohbet etme şansına ulaşmıştık.
Cengiz Aytmatov, Kırgızistan’ın Brüksel
Büyükelçiliği görevinde iken, kendisini Hamburg’da konuk eden Hamburg üniversitesi öğretim üyelerinden dostum Prof. Dr. Peter Bendixen’in daveti üzere, eşimle katıldığım bu görüşmede, dünyanın önemli bir Türk yazarını tanımaktan onur duşmuştuk.
Cengiz Aytmatov ile o akşam, Prof. Dr. Peter Bendixen ve eşi ile 5 kişi olarak gerçekleştirdiğimiz bu görüşmede, edebiyat, Türk dünyası, Türkiye, Atatürk ve de oluşturulmaya çalışılan yeni dünya düzeni üzerine, Altona semtinde bir işyerindeki kitabevinin bir odasında uzun süren bir görüşme yapmıştık.
Cengiz Aytmatov ile yapacağımız bu görüşme için yola çıkmadan, ev kitaplığımızdaki T.C. Kültür Bakanlığı yayınlarından olan, bir sayfası Kırgız Türkçesi, bir sayfası Türkiye Türkçesi olan “Kader Ağı / Kıyamet” adlı kitabını da yanımıza almayı ihmâl etmedik.
Kitabına, Kırgız lehçesi ile adımızı yazıp imzalayan Cengiz Aytmatov, kitabının Kırgız ve Türkiye Türkçeleri ile basılmış olmasını da çok ilginç bulmuş olacak ki, kitabı dakikalarca elinde tutu ve bize Kırgız Türkçesi ile, bazı bölümler de okumuştu.
Ve de Google’ye de girip, Cengiz Aytmatov ile ilgili kısa bir araştırma da yapmış bulunuyorum.
Kırgızistan, SSCB’nin dağılmasından ve bağımsızlığını ilan etmesinden sonra, Cengiz Aytmatov Kırgızistan siyasetinde önemli bir yere sahip olmuştur.
Babası, Cengiz Aytmatov’a adını Cengiz Han’dan esinlenerek koymuştur.
Aytmayov, Eğitimini Bişkek’te Veteriner Okulunda tamamlamış olup, mesleğini değişik kolhozlarda veteriner olarak da icra etmiştir.
Yaşamı boyunca birçok eser vermiştir. Verdiği eserlerle Türk ve dünya edebiyatının önde gelen şahsiyetlerinden biri olmayı başarmıştır. Eserleri Türkçe’nin yanında 150’den fazla dile çevrilerek milyonlarca kişi tarafından okunmuştur.
Cengiz Aytmatov başta Kırgız gelenek ve görenekleri dahil olmak üzere Türk kültür ve felsefesine çok bağlıydı. Bu özelliğini sanatına yansıtmayı başarmıştır.
Türk felsefesini kuru bir anlatımla değil sanatın cazibesiyle odak noktasına getirmiştir. Türk tarihini anlatırken geçmişi aydınlatmış ve günümüz Türk insanının geleceğini oluşturma yolunda milli ve evrensel görüntülere ulaşmıştır.
Eserlerini mitoloji ve folklorik unsurlarla zenginleştiren yazarın en çok etkilendiği şey hiç şüphesiz Türk mitolojisi olmuştur.
Çünkü yaşadığı toplum efsaneler ve masallar üretmeye oldukça elverişlidir. Destanlar, efsaneler, halk hikayeleri ve masalları eserlerinde ustaca işlemiştir. Bunları doğrudan vermemiş kendine ait üslup tarzı sayesinde kaynaştırarak dolaylı yoldan anlatmıştır.
Eserlerinde işlediği konuları zamanın durumuna ve bakış açısına göre değerlendirip günümüz insanıyla ilişki kurar ve ona göre eserlerini yönlendirmiştir.
Kendisini dünyaya tanıtan en önemli eseri ‘Cemile’ olmuştur.
Fransız ozanlarının en önemlilerinden olan, şair ve romancı Louis Aragon Cemile’yi ‘dünyanın en güzel aşk hikayesi’ olarak tanımlamıştır.
Veteriner mesleğinden gelen bir yazar olan Cengiz Aytmatov, romanlarında hayvanlara da yer vermiş olup, hayvanların psikolojilerini de başarılı bir şekilde eserlerine yansıtmıştır.
Özellikle Türk kültürüyle özdeşleşen at ile kurt gibi hayvanlara eserlerinde önemli bir yer vermiştir.
Türk sinema severlerinin unutamayacağı,
‘Selvi Boylum Al Yazmalım’ adlı romanı aynı isimle beyaz perdeye uyarlanmıştır.
Filmin başrollerinde Türkan Şoray ile Kadir İnanır oynamıştır.
Remzi Uysal
Lübeck, 26 Haziran 2023
