|
Getting your Trinity Audio player ready... |
Uzm.Dr.Mustafa TORUN (Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı)
mtorun3@mynet.com
Halk ozanımız Karacaoğlan’dan alınma, Hulusi Seven ve Emin Aldemir Hocalarımızın derlediği çok sevilen bir Erzurum türkümüzü gelin beynimizi güzelce çalıştırıp anımsayalım.. Bakalım sözlerini anımsadınız mı?
Ela Gözlüm Ben Bu Elden Gidersem,
Zülfü Perişanım Kal Melül Melül,
Kerem Et Aklından Çıkarma Beni,
Ağla Göz Yaşını Sil Melül Melül.
***
Yaşadığımız Corona PANDEMi Sürecin de ;”AMiGDALA!.. O’DA NESi?” diye başlık atınca, doğal olarak ve ne olduğunu bilmiyorsanız korkabilirsiniz..Acaba yeni bir virüs mü?
***
Gelelim konumuz olan AMiGDALA bölümüne.Bunu nereden buldun diye sorduğunuzu düşünüyorum..Son zamanlarda sıkça konuşulan ve alanım olmamasına rağmen naçizane benden yazmamı istenen bu kısmı sinir bilimi ile uğraşan arkadaşlara danışıp, onların affına sığınarak bir hekim ve sağlık yazarı olarak anlatmaya çalışacağım.. Umarım yararlı oluruz..
***
Bilenler bilir.Amigdala; Beynin kafa oluşumundan sonra milyonlarca yılda evrimleşmesi ile oluşan sinir ağları kökenli bir organımızdır diyebiliriz..
***
Sinir ağlarını kapsayan canlılarda,sinir düğümlerinin birikimleri, beynin oluşumunda vurgulanması gereken önemli noktadır. Beynin duygular ile uzun erimli bellek ve davranışlarını oluşturan LiMBiK SiSTEM ‘in en önemli bölümleri HiPOKAMPUS ve AMiGDALA dir.Konuyu uzatmadan gelin AMiGDALA’yi inceleyelim..Latincede badem anlamına gelen bu kısım (ilkel beyin) ; duygusal her türlü tepkiyi kaydetme, değerlendirip işleyerek uygun zamanda anımsama işlevini yapar. Evrimleşmesi sonucu “KORKUDAN”sorumlu beyin haline gelmiş diyebiliriz.Peki diyeceksiniz; Bu bölüm harap olmuş ise korkusuz mu olacağız? Aynen öyle dostlarım!.. AMiGDALA yaşamsal olup, ilk meydana çıkan beyindir.Kaçayım mı? Kalayım mı? Sorularının yanıtını burası belirler. Açlık,tokluk, cinsel içgüdü, üreme dürtüsü, saldırı,kaçma duygularını denetler..Beynin kabuk kısmı dediğimiz KORTEKS’in kararına kalmadan çok ani ve acele yapılan her türlü eylem ve davranışın sorumlusu diyebiliriz. Olmaz ise ne olur? Canlı ölür..Halbuki korteks olmayınca canlı ölmez..
***
Sözü yine uzatmadan bahsini geçirdiğimiz KORTEKS bölümünū bildiğimiz kadarıyla, fazla ayrıntıya girmeden anlatalım..Beynin kıvrımlı kabuk kısmıdır. Insanlarda evrimleşmenin bir sonucu olarak gelişkin bir beyin bölümüdür.Kafatasina sığamama durumu yüzünden kıvrımlı bir yapıya evrildiği düşünülmektedir..Farelerde düz,maymunlarda hafif kıvrımlaştığı saptanmıştır.
***
Ne yapıyorsun? Düşünsene!..Acele etme!.. Kafayı kullan!..Gibi komutlar Korteks’ce belirlenir.. Buradan şu sonuca ulaşabiliriz.Bu bölge ayarlayıcı,kontrol edici,denetleyici, düzenleyici olup; eğitim,bilinçlenme,sanatla ve bilimle uğraşma,soyut ve istatistiksel düşünme
de tam yetkilidir.
***
YORUM VE ÖNERILER:
Beyin uzun sürede evrimleşmiş olup,evrimleşme süreci devam etmektedir.Düşünme, algılama,duygulara haiz olma, değerlendirme,yorumlama gibi yetiler sadece insanlarda olmayıp, diğer hayvanlarda da çeşitli boyut,miktar ve karışımlarda vardır.Hiçbir hayvanın daha önceden kodlanmış bir program çerçevesinde oluştuğunu düşünmemiz doğru olmaz.
Günümüz de düşünüp azıcık korteksimizi çalıştırırsak;Demokratik olmayan,burjuvazisi gelişmemiş, feodal artıkları giderememiş bizim gibi toplumlarda;AMiGDALA ve KORTEKS arasındaki savaşı maalesef AMiGDALA kazanmıştır..Yani cahil insan sayısı artması ile otokrasinin güçlenmesi arasında doğru orantı vardır diyebiliriz..
Sözümüzü Karacaoğlan’ı anarak türküsü ile bitirelim..
Varıp Gurbet Ele Vasıl Olunca
Dostlardan Haber Al Melül Melül.
Sevgilerimle..
